Sự Đối Lập Giữa Chánh Tư Duy Và Tà Tư Duy

Phương tiện vi diệu thứ 2 sau Chánh kiến trên con đường độc đạo giải thoát tám ngành của Đạo Phật chính là Chánh tư duy. Lâu nay, do giới hạn sự biểu đạt của tiếng Việt nên người ta thường hiểu đơn giản chánh tư duy là tư duy đúng đắn. Từ đó nhận định người có tư duy chín chắn là người trưởng thành, không có thái độ bồng bột, vội vã, hấp tấp, bất đồng, bất mãn, bỏ cuộc giữa chừng…

Sự Đối Lập Giữa Chánh Tư Duy Và Tà Tư Duy

Theo Phật giáo, mọi phiền não dẫn đến những nỗi khổ đều có gốc rễ trực tiếp từ ba độc tố tham, sân, si. Và tư duy của con người vốn được xem là đạo diễn của các hành động. Vì vậy, để có Chánh tư duy, người học Phật trong quá trình tu tập cần hành trì, tiêu trừ 3 độc tố tham, sân, si; không để chúng len lỏi vào đời sống cho dù dưới bất kỳ hình thức nào. Lẽ tất nhiên, để chuyển hóa được tâm thức đó không phải một sớm một chiều mà là cả quá trình “mài giũa” bền bỉ.

1. TƯ DUY THAM ÁI

Tư duy lòng tham là tư duy tà, ngược lại với chánh tư duy. Chúng ta thấy, hơn chục các vụ đại án tham nhũng, chiếm đoạt tài sản trong năm vừa qua đã được báo chí đưa tin đều do các đối tượng không giải quyết vấn đề trên nhân quả, làm cho lòng tham trỗi dậy dẫn dắt mọi hành vi sai lầm. Các đối tượng đã bị che mắt bởi ảo tưởng về món lợi khổng lồ sẽ từ túi của những người khác mà vào “hầu bao” mình một cách “hợp pháp”, “chính đáng”. Thế nhưng, lưới trời thưa khó lọt, mọi hành vi, thủ đoạn gian lận đều lần lượt bị phanh phui trước ánh sáng công luận. Việc làm này sai trái này không chỉ khiến người trong cuộc phải chịu thiệt hại mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế – xã hội của cả đất nước.

Một thí dụ nhỏ để thấy muốn Chánh tư duy có mặt, ta phải cố gắng sống với nhân quả, phải hiểu rõ tác động của nhân trong hiện tại với nhân trong quá khứ, tác động của duyên trong hiện tại với nhân trong hiện tại, tác động của nhân và duyên trong hiện tại với tổng thể những gì ta đã gieo trồng trong quá khứ, kết quả của nó ở hiện tại và trong tương lai. Phân tích vấn đề nhân, duyên, quả như vậy giúp ta có những giải pháp cho các vấn nạn nói chung.

Kiến thức và ứng xử nhân quả là nền tảng rất vững chắc để ta có được Chánh tư duy.

Sự phát triển về lòng tham – đỉnh cao nhất là tham ái – chính là Tà tư duy. Hiện nay, tình trạng ly hôn ngày càng được “trẻ hóa” về độ tuổi đi liền với nguyên nhân là mâu thuẫn nảy sinh từ quan điểm sống, từ cách nhìn nhận của giới trẻ và có vẻ phổ biến hơn cả là từ mối quan hệ bất chính với người thứ ba. Nghĩa là người vợ hoặc chồng không chung thủy, không làm tròn bổn phận đối với gia đình mà có quan hệ tình dục với đối tượng bên ngoài để thỏa mãn tham ái, tà dâm. Sau cùng của mối quan hệ ấy, nếu là phụ nữ “cặp bồ” thì thường lạnh nhạt với chồng, nếu là đàn ông thì thường có khuynh hướng chỉ “thêm mà không bớt”. Đó chính là nguyên nhân dẫn đến tan vỡ hạnh phúc gia đình. Để tránh được tà tư duy tham ái, chúng ta cần phân tích, nhìn nhận và đồng thời giải quyết vấn đề dựa trên nhân quả, dựa trên trách nhiệm, bổn phận; để khống chế, vô hiệu hóa tâm tham, từ đó không thấy luyến tiếc cái này, mơ tưởng cái nọ để cuối cùng có một cái kết xấu.

Ở khía cạnh này, xin được nói thêm mức độ ảnh hưởng của tà tư duy tham ái đối với 2 đối tượng:

Người tại gia:

Kinh điển Pàli phân định rất rõ, người tại gia khi thực tập Bát chánh đạo, chỉ đạt được kết quả phước hữu lậu, quả chứng là nhân thiên, có phước báu, hiểu được Phật pháp, được sinh ra trong giai đoạn gần với đức Phật có cơ hội sống an vui và hạnh phúc, không cần đến giải thoát, nếu muốn giải thoát thì phải xuất gia.

Các tổ đã dạy rất rõ: “Ái bất nhiễm bất sanh Ta bà. Niệm bất thiết bất sanh Tịnh độ”.

Tư duy về tính dục vợ chồng thuộc về tà tư duy và là nguyên nhân đẩy ta vào trong hệ lụy của sinh tử. Chấm dứt được ái là điều kiện tiên quyết, giúp ta có mặt ở Tây phương, nếu ta có nguyện vọng về thế giới ấy.

Người xuất gia:

Người xuất gia thực tập nghiêm túc thì quả đạt là Thánh quả. Bởi vì, người xuất gia được khích lệ, chuyển hóa năng lượng tính dục trở thành lòng từ bi. Thay vì chăm sóc, phục vụ vợ chồng con cái trong gia đình, người xuất gia phụng sự tất cả chúng sinh như cúng dường chư Phật với tâm vô tư. Đức Phật đã thấy rõ hệ lụy của sanh tử gắn liền với tham ái. Đó là điểm khác nhau giữa đạo Phật và các tôn giáo khác.

2.TÀ TƯ DUY SÁT HẠI

Bên cạnh bộ phận giới trẻ thích xem các bộ phim tình cảm xã hội của Hàn quốc hay Ấn độ thì còn có nhiều bạn trẻ “ghiền” các bộ phim thuộc thể loại bạo lực, hành động hoặc phim kinh dị như một thói quen khó thay đổi. Đặc biệt trong thời đại công nghệ hóa ngày nay, chỉ cần một chiếc máy tính được nối mạng hoặc một chiếc điện thoại phủ sóng Wifi thì khán giả có thể thỏa thích chọn lựa xem các bộ phim được dàn dựng rất tinh xảo và “nghệ thuật” bởi kỹ thuật hiện đại trên các trang web. Điều đáng nói ở đây là trong quá trình thưởng thức phim như một hình thức giải trí thì các bạn trẻ dễ dàng gieo vào lòng các hạt giống bạo động một cách vô thức. Do nảy sinh tư duy đồng thuận với một đối tượng nào đó trong phim ảnh làm cho người xem đang sống với tà tư duy, đồng hành với các yếu tố của sự sát hại. Nếu đồng tình với phe chính nghĩa cho dù chỉ là trên phim ảnh thì ít nhiều gì ta sẽ khởi lên tâm niệm đồng tình với chuyện những kẻ giặc bị giết chết thê thảm. Chất độc tinh thần này vô tình tạo thành nhân xấu trong hiện tại. Điều này là Tà tư duy.

3. TÀ TƯ DUY SÂN HẬN

Tư duy sân hận thể hiện qua các hành vi khạc nhổ, liếc mắt, trừng mi, quát tháo, đập bàn, xô ghế, giậm chân, la hét, chửi bới, hăm dọa, ra lệnh đánh đập hoặc tự bản thân sử dụng những phương tiện vũ khí khác nhau tạo ra thương tích cho đối tượng. Tà tư duy sân hận là mối đe dọa lớn trong tất cả các hành vi ứng xử. Tà tư duy thể hiện rất rõ trong đời sống vợ chồng của những cặp đôi có cá tính đối nghịch và không biết kiếm chế.

Ví dụ:

Có trường hợp chồng nổi nóng chửi vợ một câu, người vợ không chịu thua cũng phải mắng lại một câu khiến người chồng dùng đến vũ lực để xả cơn giận. Khi tình trạng này diễn ra thường xuyên thì gia đình khó mà hạnh phúc và con cái cũng bị ảnh hưởng bởi sống trong môi trường không lành mạnh.

Nỗi đau oán tắng hội được thể hiện ở chỗ phải nhìn, phải tiếp xúc, sống chung và giải quyết vấn đề với người ta không thích hoặc người ta có thành kiến. Nỗi đau ức chế tích tụ lâu ngày, chỉ cần một xúc tác nhỏ, hành động sân bình thường có thể trở thành vấn đề nghiêm trọng. Trong trường hợp này, tốt nhất ta xử lý bằng cách nhường nhịn trên nguyên tắc thương lượng và tương nhượng. Về quyền lợi, ta thương lượng hòa đàm, về ranh giới ta tương nhượng để mỗi bên ở một phạm vi nhất định. Mỗi thái độ sân hận trỗi dậy trong tâm làm cho con người bất mãn. Sự bất mãn nếu không được chuyển hóa cảm xúc, ta trở thành nạn nhân của chúng. Kết quả ta có thể tự vẫn hoặc điên loạn hay nhẹ hơn là trở thành những người có tâm lý “bất cần đời”.

Câu chuyện của quan Khuất Nguyên là bài học lịch sử. Sống trong bối cảnh nước mất nhà tan, vua chỉ nghe những lời sàm tấu; là người trung thần nhưng ông lại không được vua tin dùng nên buồn giận ông bỏ nước mà đi.

Khoảng vài ba tháng sau, nghe tin đất nước đang chiến tranh khốc liệt, ông nghĩ rằng không còn điểm nào để tựa và luôn tâm niệm trong đầu mình để tự an ủi: “Đời đục cả, một mình ta trong. Đời say cả, một mình ta tỉnh”và phẫn uất mà trầm mình xuống dòng sông tự vẫn vào ngày 5 tháng 5 tết Đoan Ngọ.

Mặc dù được nghe lời khuyên của ông lão chăn trâu: “Sao ông không biết tận dụng nước trong để uống, nước vừa để rửa mặt, nước dơ để tưới ruộng đồng” nhưng ông cực đoan nghĩ lão chăn trâu là người bình thường, không đủ khả năng khuyên giải mình.

Trong trường hợp này, ta thấy Tà tư duy sân hận dù là sân hận có lý do của nó cũng vẫn dẫn đến những hậu quả rất nghiêm trọng. Vì vậy, người Phật tử cần phải tỉnh táo mà chuyển hóa nó.

Khi có Chánh kiến và Chánh tín, chúng ta sẽ có được tư duy tích cực để giải quyết vấn đề, tạo sức mạnh để bản thân vượt qua mọi khó khăn, khắc nghiệt và quan trọng nhất là đánh bại tư tưởng bỏ cuộc giữa chừng làm uổng phí tất cả những gì mình đã cống hiến và đóng góp.

Muốn phá bỏ triệt để những trở ngại, kinh Đại thừa dạy ta phải thực tập kham nhẫn. Kham nhẫn là thái độ chịu đựng tích cực bao gồm trước các nghịch cảnh, trước các đối tượng mà ta giao tiếp như thấy mặt khó ưa, làm cho ta không thấy thoải mái; mọi tác động ngược lại với sở thích của ta, bao gồm cả thời tiết, các ảnh hưởng của thế giới vật chất và các mối quan hệ xã hội nói chung. Như vậy, tính kham nhẫn giúp cho con người Chánh kiến huấn luyện được Chánh tư duy, không để cho lòng sân trỗi dậy dưới bất kỳ hình thức nào.

4. TƯ DUY SI MÊ

Tà tư duy mê tín dị đoan bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết nhân quả hoặc tư duy dựa trên nền tảng mê tín dị đoan. Một số Phật tử thuần thành vẫn còn tư duy gồm các suy nghĩ: Trong nhà nên thờ Cửu Thiên Huyền Nữ, Mẹ sanh Mẹ độ, Quan Công, Táo Quân, Thần Tài, Thổ Địa… dù trong ngày quy y Tam bảo, đã phát nguyện Quy y Phật bất quy y thiên thần quỷ vật. Bên cạnh đó, còn có một số người tin vào bùa phép, duyên âm hay vong âm phá hoại… Tà tư duy có thể dẫn đến tan cửa nát nhà.

Ở đây, Đức Phật không muốn mình có vai trò độc tôn như các tôn giáo khác. Mà theo Ngài, tất cả chúng sanh đều sống theo quy luật nhân quả. Nếu Thượng đế và các vị thần linh có thật, các vị ấy cũng không thể vượt ra khỏi quy luật nhân quả. Nếu nương vào các vị ấy sẽ dễ rơi vào chủ nghĩa định mệnh. Chính niềm tin tham lam này làm cho mê tín ngày càng có chỗ để sống.

Vậy để có Chánh tư duy, chúng ta phải sống và tin theo nhân quả. Khi ấy, chúng ta thẳng bước mà đi, không phân tâm ngang dọc bám víu vào sức mạnh hư ảo vô thực bên ngoài.

Hẳn quý vị độc giả còn nhớ vào năm 2008, Một công ty sản xuất tượng Thần Tài bằng đất nung ở Việt Nam bị phá sản do sự cạnh tranh của hàng tượng sành sứ Trung Quốc. Chất lượng tượng của công ty không cao nhưng giá lại mắc hơn. Kết quả công ty ứ hàng và dẫn đến phá sản.

Trong trường hợp này, nếu Thần Tài có khả năng phù hộ thì làm sao đến nỗi công ty lại phá sản. Ý niệm đạt được giàu sang, phú quý nếu không đặt trên nền tảng nhân quả, mọi đầu tư dẫn đến thất bại là chuyện đương nhiên.

Nói tóm lại bốn nội dung của tà tư duy cần được các Phật tử, hành giả Phật giáo chuyển hóa bao gồm tư duy tham ái, tư duy sân hận, tư duy sát hại, tư duy si mê. Ai nỗ lực học hỏi, tu tập để giải phóng cả bốn tà tư duy được xem là chánh tư duy. Chánh tư duy ở đây không chỉ là tư duy tích cực, tư duy chín chắn mà còn là tư duy vượt trội, tư duy siêu việt tạo vũ khí sắc bén và chắp đôi cánh an toàn cho ta tu tập, để có được an vui, giải thoát trong đời.

(ST)

Mrs Ngọc Lan