Khái Quát Về Đạo Đức Của Nho Giáo Và Phật Giáo

Đạo đức của Nho giáo nhằm xây dựng con người trong xã hội, nhưng đạo đức theo Phật giáo xây dựng từ con người nâng lên vị trí Hiền thánh.

Khái Quát Về Đạo Đức Của Nho Giáo Và Phật Giáo

Nói đến đời sống đạo đức, chủ yếu là đạo đức Phật giáo. Tất cả các tôn giáo có quan niệm đạo đức riêng, còn đạo đức của con người thì tùy theo dân tộc, lãnh thổ, quốc gia, tập quán mà có quan niệm đạo đức khác nhau.

Đạo Đức Của Nho Giáo

Đạo Nho có tam cương ngũ thường và đạo Phật có tam quy ngũ giới, nhưng cương thường đạo lý của Nho giáo giới hạn trong xã hội cổ đại Trung Hoa. Tam cương nói về đạo quân thần, phụ tử, phu thê. Đạo quân thần hay vua tôi đôi khi quá khắt khe, bảo rằng tôi trung không thờ hai chúa, nên gặp ông vua là bạo chúa cũng không được bỏ. Lịch sử ghi rằng vua Trụ đời nhà Thương ở Trung Hoa quá ác, tướng Hoàng Phi Hổ bỏ vua Trụ theo nhà Chu vì không muốn làm ác theo vua, nên bỏ ông vua ác vẫn bị coi là bất trung, không tốt. Thậm chí ông vua bắt chết mà không chết cũng là bất trung, vì vậy có nhiều quan tướng quá trung thành đã bị sát hại. Điển hình như vào đời nhà Tống, ở Trung Hoa có ông Nhạc Phi giỏi, nhưng vua nghe lời thừa tướng nên giết ông này. Nhạc Phi cũng phải chấp nhận cái chết.

Ngoài quân thần, đạo Nho còn quy định về cách hành xử của phụ tử, theo đó con phải có hiếu, thậm chí cha bảo con chết thì phải chết, nếu không nghe theo là phạm tộibất hiếu. Và nếu cha bị giết chết, con phải báo thù cho cha gọi là mối thù không đội trời chung. Điều này làm nảy sanh tình trạng nguy hiểm cho xã hội. Thật vậy, khi một người bị giết, thì kẻ sát nhân lo sợ con cháu của người chết trả thù, cho nên để tránh hậu họa báo thù sẽ xảy ra, họ giết luôn cả ba họ, gọi là tru di tam tộc, hay giết cả chín họ, ngay đứa trẻ mới sanh cũng bị giết. Như vậy, luật lệ theo Nho giáo quá khắc nghiệt.

Ngoài ra, còn có đạo phu thê quy định rằng người con gái tại gia thì tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử. Nghĩa là con gái phải tuyệt đối nghe lời cha mẹ, cha mẹ đặt đâu ngồi đó. Cha mẹ hứa hôn cho người bị bệnh cùi, con gái cũng phải chịu; thậm chí lúc đứa con chưa sanh, cha mẹ đã hứa gả con gái cho người mà khi sanh ra họ bị tật nguyền, việc cưới hỏi vẫn thành. Rõ ràng như vậy là quá khắc nghiệt. Đến khi phụ nữ có chồng phải tuyệt đối nghe lời chồng và hơn thế nữa còn phải chịu cảnh trai năm thê bảy thiếp, gái chính chuyên một chồng. Và đến khi chồng chết, người mẹ phải nghe lời con trai, không thể khác. Như vậy, xã hội theo quy định tam cương của đạo Nho cổ đại quá bất công, chắc chắn không được chấp nhận trong thời đại ngày nay.

Đạo Đức Theo Phật Giáo

Đạo Phật có trước đạo Nho và Đức Phật có cái nhìn của đấng giác ngộ, hay nói cách khác, Đức Phật hiện thân trở lại thế giới này để cứu độ chúng sanh. Vì vậy, Phật có tầm nhìn rộng hơn, theo đó cuộc sống của mọi người ở đời này chịu ảnh hưởng của những gì họ đã tạo tác ở đời trước theo luật nhân quả. Tất cả những gì chúng ta có được hay phải gánh chịu hôm nay đều do chính chúng ta tạo ra từ kiếp trước và muốn biết đời sau của ta như thế nào thì coi cái nhân mà chúng ta đang tạo ở đời này. Như vậy, đạo Phật căn cứ trên luật nhân quả, căn cứ vào hiện tại mà biết quá khứ và căn cứ vào hiện tại biết được vị lai.

Một số tôn giáo cho rằng con người do Trời sanh ra. Đạo Phật không chủ trương như vậy. Đức Phật cho biết con người tùy nghiệp mà thọ sanh. Có hai hạng người, hạng thứ nhất Phật dạy rằng vì nghiệp báo quá khứ đã tạo mà sanh, nên không muốn cũng phải chấp nhận. Hạng thứ hai là các Bồ-tát vì nguyện độ sanh nên sanh lại, tất nhiên phải khác với người vì nghiệp quả mà sanh. Thật vậy, Bồ-tát muốn làm việc gì nên sanh lại để thực hiện điều nguyện của mình và khi làm xong hạnh nguyện ấy, trở lại thế giới riêng của các ngài. Thí dụ Phật muốn độ đời, Ngài sanh trong loài người và thuyết pháp giáo hóa xong, Ngài vào Niết-bàn. Ngài cho biết những gì đáng nói, Ngài đã nói, những người đáng độ thì Ngài đã độ, những việc cần làm, Ngài đã hoàn thành; cho nên Ngài vào Niết-bàn.

Nói cách khác, Đức Phật hiện thân trên cuộc đời và từ giã cuộc đời hoàn toàn thanh tịnh, tự tại, giải thoát, không chút bất mãn, buồn phiền. Vì nguyện sanh thì làm như vậy. Còn vì nghiệp sanh thì điều ta không muốn lại tới, điều ta muốn không tới. Ý này được nhân gian diễn tả rằng ghét của nào trời trao của đó. Ai cũng muốn giàu sang, sung sướng, khỏe mạnh, thông minh, đẹp đẽ, nhưng Phật bảo rằng muốn mà không tạo nhân thì làm sao có cái quả. Cái gì mình muốn thì phải làm. Vì vậy, nhìn cuộc sống này mà biết được mối quan hệ của ta trong quá khứ, tức căn cứ vào nhân quả theo Phật giáo. Ngày nay, được sanh làm người, nhưng ta thường bệnh hoạn, hoặc thân thể bất toàn, Phật cho biết đó là do đời trước ta đã tạo ác nghiệp sát sanh hại mạng. Muốn giảm bớt nghiệp này, phải tu bằng cách trước kia sát sanh thì nay phải phóng sanh, trước kia hại người thì nay cứu người. Phải làm việc thiện thay cho việc ác và siêng năng lạy Phật để tạo mối quan hệ thánh thiện thì Phật sẽ gia hộ cho ta, nghiệp tiêu, phước tạo mới có cuộc sống tốt đẹp. Còn muốn nhưng không làm, hay làm bậy, quả báo càng xấu hơn. Phật nói rằng con người vì tham mà phạm sai lầm, tạo nghiệp giống như người khát nước lại uống nước muối thì phải khát thêm. Phật dạy phải dừng lại, không tạo ác nghiệp nữa, giống như Phật dạy Vô Não không được sát hại. Nghe lời Phật, ông sống đời phạm hạnh thì cũng trả được quả báo xấu. Chúng ta thấy người có phước làm vua, làm quan, nhưng vì họ tạo ác nghiệp, nên một đời cũng không trọn. Thực tế có tổng thống phải lưu vong, bị tù tội và chết nhục nhã là quả báo tới, không thoát được.

Đạo Đức Phật Giáo Căn Cứ Trên Nhân Quả

 

 

Theo Phật, tất cả mọi việc tốt xấu đều theo luật nhân quả. Vì vậy, đạo đức Phật giáo căn cứ trên nhân quả để phán đoán. Nếu đời này chúng ta sanh ở chỗ nghèo đói, chiến tranh, hay nơi biên địa hạ tiện là do nghiệp duyên từ quá khứ. Hoặc gặp toàn người ác hại, không ai giúp đỡ cũng là nghiệp quá khứ. Còn đời trước đã tạo phước, đời này phải tốt. Thể hiện ý này, một hôm Phật đi khất thực tới làng bị chống đối. A Nan thưa với Phật rằng vua Tần Bà Sa La còn phải kính trọng Phật và dâng cúng thượng uyển, còn đám tiện dân này lại dám xem thường Phật. Với trí tuệ, Phật thấy đám tiện dân này đời trước là một đàn ong hễ thấy người là chích. Thực tế chúng ta thấy có người ở trên cuộc đời này thường thích châm chích người khác. Đức Phật biết tiền kiếp của những người này là đàn ong, nên bảo A Nan đi chỗ khác, đã có thầy của họ sẽ đến độ họ. Và Phật đã bảo Mục Kiền Liên đến độ và họ đã quy y. Phật cho biết đời trước tổ ong rớt xuống sông, bấy giờ Mục Kiền Liên là đạo sĩ đã vớt chúng lên, cứu chúng thoát chết. Nhờ ngài chú nguyện, chúng được hóa kiếp sanh làm người ở chung một làng. Một nhóm người, một dân tộc có quan hệ quá khứ, nên nay mới chấp nhận được nhau. Mục Kiền Liên cứu họ đời trước, nên đời này thấy ngài, họ liền kính trọng. Đức Phật chưa cứu họ, hay nói cách khác, họ không có duyên với Phật, nên không theo Phật. Thực tế cho thấy có người chúng ta vừa thấy là quý trọng liền, có thể đó là bạn của chúng ta trong kiếp quá khứ, có người vừa thấy ta thì họ khó chịu là biết đời trước giữa ta và họ đã có vấn đề. Riêng tôi, có người tôi tốt với họ, nhưng họ chỉ chờ sơ hở là gây khó khăn, đó chính là tiền khiên nghiệp báo gặp lại. Phật dạy chúng ta chấp nhận trả quả báo này, trả nợ quá khứ cho xong và nếu được thì nên chuyển hóa mối quan hệ giữa ta và họ trở thành tốt hơn. Như vậy, theo Phật, chấp nhận tất cả những gì xấu đổ lên ta để trả quả báo đời trước đã tạo. Điển hình như Vô Não buông dao, theo Phật tu hành. Ngài đi khất thực cũng bị đánh đập, nhưng nhớ lời Phật dạy luật nhân quả, nên chấp nhận mọi sự hành hạ đến với ngài. Vì đời trước, hay trong đời hiện tại, ngài đã tạo tội, nên phải chấp nhận quả báo xấu, nhưng tâm ngài không sân hận và hết nghiệp, Ngài đắc quả A-la-hán, được người kính trọng Ngài như vị Thánh. Đạo đức của Phật giáo là như thế.

Mrs Ngọc Mai